Alex Jaskółowska: Światło, którego nie widać

Przeczytasz w 8 min

Pierwszy raz od dawna siadając do tekstu, nie mogłam zebrać myśli. Chciałam się podzielić swoją refleksją o siostrzeństwie, ale ta idea ciągle gdzieś mi umykała, meandrowała w mojej głowie, wpadałam na trop… a potem znowu ją gubiłam i nie mogłam wyartykułować.

Przez chwilę nawet pomyślałam, że być może ten temat mnie przerasta, że może mam za mało doświadczeń i personalnych sytuacji, żeby móc się nimi podzielić. I wtedy do mnie doszło, że to właśnie jest sedno tego tematu. Wsparcie innych kobiet, więź, unikalna relacja istnieją od wieków, ale mimo tego, że są w stanie przetrwać wiele innych relacji, to wciąż wydają się być trudno uchwytne, niewidoczne, mało komunikowane i czasami aż wydaje się, że więzi między kobietami nie istnieją…

A to nie ich brak jest problemem, tylko to, że za mało o siostrzeństwie mówimy. Nawet Word, w którym piszę ten tekst ciągle irytująco podkreśla mi termin „siostrzeństwo” jako słowo nieistniejące w słowniku. Za mało mówimy, za mało doceniamy, za mało się nim cieszymy. I zdecydowanie za mało zauważamy, jak ważna i znamienna jest jego obecność.

A przecież ono jest wokół nas, istnieje od wieków, ponad kulturami, ponad językami i ponad zmieniającymi się czasami.

Siostrzeństwo to niezwykle wartościowa więź, która łączy kobiety na całym świecie. To relacja oparta na wzajemnym szacunku, wsparciu i zrozumieniu – bez względu na bariery językowe czy różnice kulturowe. Jest w niej coś uniwersalnego, ale też niezwykle intymnie związanego w kulturą, krajem czy językiem.

Znaczenie języka w budowaniu siostrzeństwa ponad granicami

Język to potężne narzędzie, które łączy nas wszystkich. W tej coraz bardziej zglobalizowanej rzeczywistości język pełni ważną rolę w budowaniu siostrzeństwa ponad granicami.

Bo język ma moc i niesie ze sobą zmianę. Dlatego tak ważne jest, aby w każdym języku móc nazwać więź, która łączy kobiety na całym świecie. I dlatego tak bardzo i my w polskim języku potrzebujemy terminu, który rozumieją wszyscy, który jest bliski, znany i przychodzi od razu do głowy, gdy myśli się o więzi z innymi kobietami.

Siostrzeństwo jest szeroko rozumiane w wielu częściach świata jako termin odnoszący się do więzi między kobietami, które czują się dla siebie jak siostry bez względu na to, czy są ze sobą spokrewnione, czy nie. W krajach hiszpańskojęzycznych, takich jak Meksyk i Argentyna, Hermanidad (z rdzeniem ‘hermana’, oznaczającym “siostrę”) jest powszechnie używane na określenie “siostrzeństwa”. Kraje skandynawskie używają Søsterfellesskap (dosłownie ‘społeczność sióstr’) z norweskiego/szwedzkiego/duńskiego rodziny językowej, która podobnie przekazuje poczucie, że grupa dzieli więzi siostrzane. Inne warianty to Sororité w krajach francuskojęzycznych i Irmandade wśród krajów portugalskojęzycznych.

Bardzo ciekawe jest też, jak język kreuje rzeczywistość i zjawisko siostrzeństwa w różnych kulturach:

Japońska koncepcja “Aneki”

W Japonii “Aneki” odnosi się do starszej siostry, która pełni rolę mentora lub przewodnika dla młodszego rodzeństwa. Ten termin może być również używany między przyjaciółkami, które docenia się za doradztwo i wsparcie. Podkreśla to rolę starszych sióstr w kształtowaniu relacji rodzinnych i tworzeniu trwałych więzi z otoczeniem.

Francuskie słowo “Marraine”

W kulturze francuskiej chrzestne nazywane są “marraines”. Ich rola wykracza poza obowiązki religijne; często stają się ważnymi postaciami w życiu swojego chrześniaka poprzez miłość i wsparcie, aż do dorosłości – zostając mentorami dla swoich młodszych braci lub sióstr w ich dorosłym życiu.

Arabski termin “Ukhti”

“Ukhti” po arabsku znaczy “moja siostra” i oznacza nie tylko biologiczne rodzeństwo, ale także bliskie przyjaciółki, które dzielą głębsze emocjonalne więzi niż jakiekolwiek inne relacje mogą zapewnić. Nazywając kobietę “ukhti”, uznajesz, że jest ona traktowana jak członek rodziny.

Hinduskie wyrażenie “Meri Behen”

Siostrzeństwo ma wielkie znaczenie w indyjskim społeczeństwie, gdzie fraza “meri behen” (oznaczająca moją siostrę) jest powszechnie używana także poza relacjami rodzinnymi. Często stosowana jest wśród grup feministycznych walczących z dyskryminacją ze względu na płeć.

Tureckie “Canım Kardeşim”

Ludzie w Turcji używają wyrażenia “canım kardeşim” (oznaczającego „mojego duchowego towarzysza rodzeństwa”), mówiąc o kimś szczególnie drogim dla nich, jak sojusznik duchowy, ze względu na wspólne wartości i doświadczenia.

Różne sposoby wyrażania znaczenia siostrzeństwa w życiu są doskonałym sposobem na celebrowanie wsparcia kobiet i budowania głębszego zrozumienia tego, co oznacza to w różnych kulturach. W eksploracji tych fraz można zobaczyć, jak siostrzeństwo obejmuje zarówno rodzinę, przyjaźń, jak i mentorstwo, jednocześnie wzbogacając i dodając dodatkową głębię naszym relacjom z innymi – nawet przekraczając bariery językowe.

Idea siostrzeństwa w różnych kulturach

Siostrzeństwo – pojęcie, które wbrew pozorom może wydawać się uniwersalne, a jednak ukrywa w sobie bogactwo różnorodności kulturowej. To więcej niż tylko relacja między biologicznymi siostrami, to złożona sieć więzi, solidarności i wsparcia, która istnieje między kobietami na całym świecie. Przejawia się ono w różnych kulturach na różne sposoby, odzwierciedlając specyficzne konteksty społeczne, wartości oraz tradycje.

W Afryce Zachodniej, gdzie siostrzeństwo ma głębokie korzenie w społecznościach, więzi między kobietami są często silne i stanowią podstawę codziennego funkcjonowania. Na przykład, w plemieniu Akan w Ghanie czy Igbo w Nigerii, kobiety tworzą sieci wsparcia, które obejmują wspólne podejmowanie decyzji, opiekę nad dziećmi i wzajemną pomoc w codziennych sprawach. To właśnie te więzi stanowią fundament ich stabilności i przetrwania.

Jeden szczególnie fascynujący przykład pochodzi z Kenii. Plemię Maasai ma system organizacji według grup wiekowych, w którym dziewczęta urodzone w konkretnych okresach tworzą na więzi całe życie, dorastając razem. Znane jako “rówieśnice wiekowe”, te siostry polegają na sobie nawzajem i są wsparciem przez całe życie, czy to jeśli chodzi o dzielenie się obowiązkami rodzicielskimi, czy pomaganie sobie nawzajem w trudnych chwilach.

W Azji, idea siostrzeństwa przybiera inne formy, ale równie istotne dla społeczności. W krajach azjatyckich, takich jak Japonia, Korea czy Chiny, relacje między kobietami są często skoncentrowane na poszanowaniu starszych i dbałości o młodsze. Starsze siostry często pełnią rolę mentorek dla młodszych, udzielając im wsparcia i rad w różnych aspektach życia.

Kolejny przykład potężnych więzi siostrzeństwa można zaobserwować wśród indyjskich kobiet wyznających hinduizm. W pewnych momentach w ciągu roku, takich jak Durga Puja, siostry zakładają sobie kolorowe bransoletki na nadgarstki jako symbol ochrony i błogosławieństwa. Te bransoletki są przypomnieniem, że bez względu na to, jakie wyzwania mogą pojawić się na twojej drodze, masz kogoś obok siebie, kto cię kocha i wspiera bezwarunkowo.

Przenosząc się na Bliski Wschód, poznajemy inny kontekst kulturowy, ale równie bogaty w przejawy siostrzeństwa. W krajach arabskich więzi rodzinne są wyjątkowo silne, a siostrzeństwo odgrywa kluczową rolę w życiu społecznym. Kobiety wspierają się nawzajem w różnych dziedzinach życia, od prowadzenia domu po dbanie o tradycje rodzinne. Jest to wyraz głębokiego szacunku i oddania, które opiera się na wspólnych wartościach i tradycjach.

W krajach Ameryki Łacińskiej, takich jak Meksyk czy Brazylia, siostrzeństwo jest manifestowane poprzez bliskie relacje między kobietami w rodzinie i społeczności. Kobiety wspierają się nawzajem w trudnych chwilach i dzielą ze sobą radości i smutki. To właśnie te relacje stanowią źródło wsparcia i stabilności w życiu codziennym.

W Europie, siostrzeństwo jest często wyrażane poprzez solidarność między kobietami w walce o równość płci i prawa człowieka. Kobiety angażują się w ruchy społeczne i polityczne, wspierając się nawzajem w dążeniu do zmiany społecznej i politycznej. Praktyki takie jak marsze równości czy protesty społeczne są organizowane przez kobiety, które wspólnie dążą do budowy bardziej sprawiedliwego społeczeństwa.

Wspólnym mianownikiem dla tych różnych kultur i kontekstów społecznych jest istnienie silnych więzi między kobietami, które opierają się na wzajemnym wsparciu, szacunku i solidarności. Niezależnie od różnic kulturowych czy geograficznych, siostrzeństwo pozostaje fundamentalnym elementem budowania społeczeństw opartych na równości, sprawiedliwości i szacunku dla różnorodności. To właśnie te więzi i relacje tworzą tkankę społeczną, która pozwala na przetrwanie i rozwój społeczności na całym świecie.

Siostrzeństwo, które jest codziennością, a o którym za mało się mówi

Podróżując po świecie, mam ten przywilej, aby doświadczać siostrzeństwa częściej i bardziej. W Indiach cudowne było dla mnie to, że wielokrotnie obce kobiety serdecznie ściskały moją dłoń. Kontakt fizyczny, który trwa tylko kilka sekund, ale sprawia, że pomiędzy ludźmi przechodzi iskra dobrej energii, dla mnie jest niezwykle wzruszający i transcendentny. Ta bliskość z drugim człowiekiem jest ponad wszelkimi podziałami, różnicami, religiami, statusami i wszystkim, co ten świat zdołał podzielić.

Podróżując po Ameryce Południowej, wielokrotnie spotykałam się z niezwykłą otwartością napotykanych po drodze kobiet z lokalnych społeczności. Pomimo tego, że różniły nas języki i kultura, serdeczność, chęć pokazania swojego domu, dzieci, czy podzielenia się tym, co ugotowały, były niezaprzeczalne.

W czasie studiów w Korei Południowej ilość serdeczności i przyjaźni, jaką bezinteresownie otrzymałam od mojej koreańskiej opiekunki roku, która pomagała mi zrozumieć koreańską kulturę i cierpliwie poprawiała moje wypracowaniach na zajęcia języka koreańskiego, była niesamowita. Do tej pory pamiętam, jak na moje pytanie, dlaczego zapisała się do programu mentorskiego dla studentów i poświęca swoje popołudnia na siedzenie ze mną zamiast ze swoją rodziną i mężem, odpowiedziała lekko: „Kiedy ja byłam na wymianie w Stanach Zjednoczonych, tam też był taki program i jedna dziewczyna też pomogła mi wtedy i poświęciła swój czas. Wtedy obiecałam sobie, że kiedyś oddam tę energię dalej”.

Wtedy zrobiło to na mnie takie wrażenie, że następnego dnia zgłosiłam się do pomocy Koreańczykom uczącym się języka polskiego w Seulu. I z moją uczennicą i z moją mentorką mam kontakt do dziś, choć minęła ponad dekada…

Dlaczego tak bardzo potrzebujemy terminu „siostrzeństwo”?

Wprowadzenie terminu “siostrzeństwo” do powszechnego języka podkreśla istotę solidarności między kobietami, co staje się kluczowym narzędziem w walce z nierównościami społecznymi.

Promowanie siostrzeństwa buduje silniejsze więzi społeczne, bo kiedy kobiety czują się wspierane i docenione przez inne kobiety, tworzy się atmosfera wzajemnego szacunku i wsparcia, która przyczynia się do budowania spójności społecznej.

Poczucie przynależności do idei większej niż kraje, języki i kultury staje się inspiracją byśmy o siebie nawzajem walczyły, były z siebie dumne i czuły, że nie jesteśmy same.

Potrzebujemy „siostrzeństwa” jak powietrza. Potrzebujemy by było dostrzegane, akceptowane i stało się codziennością.

Wsparcie, uśmiech, słowa otuchy, najlepiej smakują usłyszane właśnie od innej kobiety. Bo wydają się być szczere, przenikliwe, nie są rzucane na wiatr. Może dlatego, gdy to się zdarza, to ma się wrażenie, że ktoś nas naprawdę zobaczył, że zrozumiał, że poczuł i docenił.

I to jest niesamowite uczucie, jak żadne inne

Główna ilustracja: Aleksandra Szmida